Meer dan ooit is de wetgevende- en controlerende macht erop gericht om beleid te maken dat voor heel Nederland goed is. Dit betekent dat beleid een zo breed mogelijk maatschappelijk draagvlak vraagt. Het helpt beleidsmaker als standpunten sectorbreed worden aangedragen. 
Een branche- of beroepsorganisatie is daarom in deze tijd een belangrijk kanaal om ordentelijk een consistente boodschap naar Haagse stakeholders te geleiden. Net als gelegenheidscoalities van met elkaar samenwerkende organisaties dat kunnen zijn. Die afzender moet hoe dan ook het mandaat, gezag en leiderschap hebben: zowel naar de ontvanger als naar de eigen achterban of leden toe. Is dat er niet, dan leidt dit alsnog tot individuele belangenbehartiging.

Beleidsmakers die iets verder af staan van het directe Covid-19 crisismanagement hebben in deze tijd net iets meer tijd om onderwerpen uit te diepen en een organisatie te woord te staan. Dat leidt in de praktijk tot (kennismakings)gesprekken op een manier die een paar weken geleden onwaarschijnlijk zou zijn. Hiermee krijgt het persoonlijke en informele karakter van belangenbehartiging toch een plek en bouw je door de crisissituatie een band op voor de lange termijn.

Daar waar het bedrijfseconomisch verantwoord is, is het goed om nog meer dan anders te handelen vanuit een maatschappelijk perspectief. Dus ietsje meer aandacht voor pro bono werkzaamheden kan geen kwaad. Ondersteun bijvoorbeeld organisaties kosteloos met je kennis. Of verbind netwerken met elkaar zonder dat daar direct grote financiële eigenbelangen of opbrengsten mee gemoeid zijn. Verhoog nu ook geen tarieven omdat er schaarste is. Houd je met dit alles rekening, dan levert je dat nu en later een hogere gunfactor op.

In deze tijd is het verleidelijk en begrijpelijk voor de korte klap en het snelle succes te gaan. En even ten koste van de ander te scoren. Dat raad ik ten zeerste af, want er komt ook een tijd dat de huidige situatie normaliseert en beleidsmakers onthouden wat je in de tijd van crisis hebt gedaan. Ga je nu te hard voor het eigenbelang – bijvoorbeeld door de media te zoeken, onderling ruzie te maken of iets via-via te regelen – dan wordt dat niet vergeten.

Bij belangenbehartiging staat het eigen belang vaak centraal. Wees juist in deze tijd oprecht geïnteresseerd in de ander. En begin en eindig iedere email, app of position paper die niet Covid-19 gerelateerd is met de mededeling dat dit “nu even niet belangrijk zal zijn”, maar dat je daar desondanks wel aandacht voor wilt vragen indien dat mogelijk is. En je het aan de ontvanger laat of hij/zij daarvoor op dit moment open staat. Bij dit punt van empathie horen ook de “ongehoorde vragen”. Soms worden nu zaken gevraagd van beleidsmakers die onrealistisch, ongepast en buiten de context zijn. Als belangenbehartiger moet je dan durven te adviseren sommige vragen beter even uit te stellen tot later.

Bedrijven investeren meer en meer in duurzaam en verantwoord ondernemen. Zij hebben oog voor de maatschappelijke omgeving waarin zij opereren. Ze laten zich daarvoor toetsen en willen compliant zijn met de regels die gelden. Dat geldt uiteraard ook voor politieke belangenbehartigers. In deze tijd van crisis is het heel verleidelijk om vanuit allerlei begrijpelijke motieven dergelijke regels te laten vieren. Mijn advies: doe dat niet. Het slaat altijd op lange termijn terug op de reputatie van de organisatie of de bestuurders van een onderneming. Voorbeelden zijn discussies over gebruik van steunmaatregelen, dividendbetalingen of remuneratie bij bedrijven. 
Ook overheden moeten binnen die lijntjes blijven kleuren. Neem bijvoorbeeld de Europese regels voor staatssteun aan bedrijven door lidstaten. Hoewel deze steunregels door de Europese Commissie zijn verruimd is het belangrijk compliant te blijven. Anders accepteer je nu goedbedoelde steun als bedrijf, maar leidt dit op lange termijn tot discussie met diezelfde Europese Commissie. Dat geldt ook voor aanbestedingsregels die in deze tijd ruimer dan anders worden gehanteerd. Dit kan een bedrijf of overheid op langere termijn veel gedoe opleveren als dat niet correct gebeurt. 

In bepaalde sectoren zijn bedrijven actief die pre-crisis geen vriendschapsprijs van Haagse stakeholders ontvingen. In deze tijd echter zijn sommigen immens populair geworden. Probeer dat te incasseren zonder een opstelling van “toen vonden jullie ons niet aardig, dus voor ons hoeft het nu ook niet”. Zet je daarover heen en gebruik deze verbeterde reputatie als ‘leverage’. Bijvoorbeeld om iets voor iemand te doen of om bepaalde beleidswensen in te steken. Of bijvoorbeeld juist nu de link te leggen met verkiezingsprogramma’s waar je je specifieke punt in wilt krijgen.

Voor lobbyen geldt het klassieke organisatieprincipe dat “intern voor extern” gaat. Dat geldt in deze crisistijd onverkort. Dus bepaal een duidelijke structuur en ownership binnen een organisatie van wie wat doet, met welk mandaat en welke boodschap. En houd andere disciplines goed aangehaakt. Organiseer de lobby langs de lijnen van een projectorganisatie waarop meerdere disciplines zijn aangehaakt. En mocht daarvoor tijd zijn: houd een dagboek bij. Want we kunnen namelijk leren van deze tijden, en moeten ons er te zijner tijd ook voor verantwoorden.

De afgelopen weken heb ik veel varianten voorbij zien komen om juist nu slecht nieuws naar buiten te brengen. Zowel vanuit de overheid als van organisaties die hun politieke belangen willen behartigen. Zelf ben ik daar eerlijk gezegd geen voorstander van. Niet in de laatste plaats omdat het heel vaak doorzichtig is. En daarnaast wordt een dergelijke werkwijze onthouden door mensen die zich aangesproken voelen of die hierdoor worden geraakt. Handel dus niet anders dan anders en versnel niet nu iets omdat het een “goede tijd” is om iets te regelen of om naar buiten te brengen als lobbyende organisatie. Overigens geldt dit principe ook voor de overheid – en trekken sommigen zich daar weinig van aan. En ook in deze tijd geldt: een reputatie komt te voet en gaat te paard…

Brussel is voor heel veel sectoren nu even iets minder belangrijk. We zijn nu even minder geneigd om over landsgrenzen heen te kijken, zonder dat dat per se hoeft te leiden tot het ontstaan van een natiestaat. Dat was duidelijk zichtbaar in de gesprekken die onze regeringsleiders hadden over de eurobonds. Maar ook is de behoefte van de lidstaten om naar ‘Brussel’ te gaan lager. Hoewel regels voor staatssteun zijn opgerekt en ook op andere beleidsgebieden Europese rugdekking nodig is. Maar: wie dan leeft, wie dan zorgt. Dus ja als er tijd is, doe ‘iets’ met stakeholders in Brussel, maar lig er niet wakker van als dat nu even niet mogelijk is.